Rouw, verlies en de kracht van herinneringen

Rouw, verlies en de kracht van herinneringen

(mindfulness, rouw, loslaten, zelfzorg)

Onlangs was ik bij een open café waar een klein concert plaatsvond met live muziek. Het was de eerste keer dat ik daar met mijn familie was. Aan één grote tafel zat een vrouw alleen. We vroegen of we erbij mochten zitten en ze bood spontaan de plek aan. Terwijl we samen zaten, vertelde ze dat ze recent haar man had verloren en dat haar dochter in een grote stad woont. Hoe moeilijk ze het allebei vinden om met dat verlies te leven.

Ze vond het fijn om onder mensen te zijn, ondanks het gemis, en ik bewonderde haar levenslust - dat ze ondanks verdriet en verlies toch de kracht had gevonden om naar buiten te gaan, tussen mensen te zijn, verbinding te zoeken. In eerste instantie voelde ik vooral compassie voor haar. Ik wilde bijna mijn ervaringen met mindfulness en rouw delen, omdat ik daarin persoonlijk veel steun heb gevonden. Toch merkte ik dat het beter was om alleen te luisteren en aanwezig te zijn.

Deze ontmoeting raakte me diep en inspireerde me om hierover te schrijven, want niet zo lang geleden heb ik zelf iemand dierbaars verloren.

Een verlies dichtbij

(persoonlijk verhaal, omgaan met verdriet)

Een dag voor het officiële bestaan van mijn bedrijf overleed mijn beste vriendin plotseling. Het nieuws kwam onverwacht en het was een grote schok. Een tragedie voor iedereen die haar kende. Zij was iemand met wie ik bijna dagelijks contact had en met wie ik talloze mooie herinneringen deelde.

De ochtend na het nieuws bestond mijn bedrijf officieel: een droom die uitkwam, en iets wat zij van dichtbij had meegemaakt en gesteund. Ik stond daar dus met twee realiteiten: mijn bedrijf was werkelijkheid geworden, en tegelijk was zij er niet meer. Het voelde ongelofelijk, een tsunami aan gevoelens.

Toch had ik die ochtend een moment van helderheid toen ik naar onze karikatuur keek, die groot aan de muur hangt, naast mijn collage over Mettaya. Ik dacht: dit is het leven. Dood en geboorte, verlies en vernieuwing: alles hoort samen. Het is voortdurende verandering en beweging. Ik mis haar. Wat zou ze trots op me zijn. Wat nu? Hoe verder?

Een persoonlijke weg door rouw

(rouwproces, mindfulness in moeilijke tijden)

Die dagen brachten veel emoties teweeg. Wat ik toen merkte, was dat het lesgeven in mindfulness mij juist wat houvast gaf. De voorbereiding, de sessies, ze gaven richting en een vorm van stabiliteit. Het verlies, het feit dat ze niet meer fysiek aanwezig zou zijn, leek onmogelijk te bevatten.

Wat mij hielp, was het delen van verhalen met anderen: mensen die haar kenden, maar ook anderen die ooit een dierbare hebben verloren. Dat gevoel van common humanity : het besef dat iedereen vroeg of laat met verlies te maken krijgt bracht me troost.

Ik realiseerde me ook dat rouw voor iedereen anders is. Sommige onderzoekers beschrijven stadia van rouw, maar ik las iets wat me bijbleef:

“Je kunt op een gegeven moment maar een bepaalde pijn dragen. Wanneer dat vol is, is het vol.”

Dat raakte me, omdat het bevestigde dat rouw niet gehaast hoeft te worden. Het mag er zijn, in je eigen tempo. Voor mij betekende dat: de emotie voelen, ruimte geven, zonder iets te willen oplossen.

De kracht van herinneringen

(herinneren, liefde, loslaten)

Ook de woorden van de Dalai Lama bieden me troost. Hij schrijft dat verlies overal voorkomt, maar dat we de mooie momenten die we met iemand hebben gedeeld kunnen koesteren. Door te herinneren hoe die persoon naar ons keek/kijkt, kunnen we liefde blijven voelen, zelfs in verdriet.

Als ik aan haar denk, neem ik vaak een stiltemoment om alles wat er was te waarderen: haar humor, intellect, eerlijkheid en liefde. Ons samen reizen, ervaringen, etentjes en feestjes; een 18-jarige vriendschap die ik niet wil laten eindigen. Ze is misschien fysiek weg, maar haar plek in mijn herinneringen blijft bestaan. Soms voel ik dat ze bij me is. Ze is fysiek niet meer hier, maar haar aanwezigheid leeft voort in mijn herinneringen. Soms voel ik haar dichtbij en glimlach ik. Andere keren mis ik haar intens.

Na mijn eerste grote opdracht voelde ik trots en blijdschap, maar toen ik ’s avonds naar bed ging, miste ik haar. Zij was altijd degene die ik zou bellen op zulke momenten. Mijn partner zei toen: “Ze zou heel trots op je zijn.” Dat voelde waar, en het bracht rust.

Symbolen van verbinding

(rouwrituelen, natuur en troost)

Ik voel nog steeds dat mijn vriendin bij me is - soms in kleine dingen, zoals de hortensia’s in mijn voortuin. Ze vond ze prachtig, en ik stuurde haar elk jaar foto’s van de bloeiende bloemen. Dat was ook een van de laatste foto’s die ik haar stuurde, op haar verjaardag.

Vroeger had ik negatieve associaties met hortensia’s, maar nu betekenen ze iets heel anders. Ze staan symbool voor haar, voor liefde, voor herinnering. Ieder jaar bloeien ze opnieuw, en later verwelken ze weer. Het herinnert me aan de natuurlijke orde van het leven: geboorte, vreugde, eindigheid en loslaten.

Wat rouw me leert

(persoonlijke groei, mildheid, mindfulness)

Rouw is rauw en intens, maar voor mij bracht het ook momenten van inzicht. Soms helpt het me om met meer mildheid te kijken naar anderen, maar ook naar mezelf.

Misschien kunnen we in het verliezen van iemand dierbaars ook iets ontdekken over wat werkelijk belangrijk is. Ik herinner me nog dat ik elf was toen mijn opa overleed. Een bijzondere man, met wie ik veel de natuur in ging. Toen hij stierf, besefte ik voor het eerst hoe kwetsbaar het leven is. Sindsdien probeer ik nooit iemand met een slecht gevoel achter te laten - wie weet of we elkaar nog zien. Die gedachte draag ik nog steeds met me mee.

Iedereen vindt zijn eigen weg in verlies. Voor mij helpt het om te proberen te leven met zachtheid, aandacht en liefde - ook als dat niet altijd lukt.